З А П Р А Ш А Ю
Празаік і паэт, мастак і публіцыст
Анатоль Бароўскі
..................
Гомель, Рэспубліка Беларусь
Старшыня Гомельскай абласной грамадзкай арганізацыі
"Саюз беларускіх пісьменьнікаў"
(СБП)
ПРА МЯНЕ
... Недзе там, каля паляшуцкіх балот, дзе заліваюцца да позняй ночы салаўі, дзе ў глухіх нетрысках жывуць чорныя буслы, а на лясных палянах і выжарынах выпінаюць баравікі і рыжыкі, масьлюкі ды падабабкі, -- на ўскрайку вёскі, у крайняй хаціне, з'явіўся я 1943 годзе на сьвет...
Гэта ў Ельскім раёне, і праз колькі дзён маці са мною падалася ў Крушнікі, якая знаходзілася непадалёк ад той мясьціны, дзе і жыла бабуля Настазя Анастасія Фёдараўна) Фіцнер -- матуліна маці. На той час крушнічане жылі на куранях, у лесе, хаваліся ад немцаў. Мне замест калыскі служыў паляшуцкі кашэль, зроблены з сасновай дранкі, і мяне вакол куранёў цягалі за вяровачку старэйшыя -- Толя Кашэвіч і Валя Зданевіч, гулялі са мной.
Сёння Анатоль Кашэвіч жыве ў Чырвонабярэжжы, Лельчыцкі раён, на пенсіі, заслужаны настаўнік, А Валянціна жыве ў Мазыры ў сваіх дзяцей, -- даяркай працавала на ферме...
... Жыцьцё як у цыганоў -- то у адным месцы бацька працуе настаўнікам, то ў другім. Занёс лёс ва Украіну -- Сіленшчына Жытомірскай вобласьці.
Мне недзе чатыры гады.
Слаба ўспамінаецца той час. Але памятаю, што там адвяла мяне маці ў дзіцячы садок, а сама пайшла з жанчынамі зьбіраць хмель. І слупы тыя памятаю, па якіх віўся хмель.
Старэйшыя хлопчыкі залезлі на яблыню, каб сарваць з галіны вялікі яблык -- антонаўку. Ад галіны адарваўся яблык і ўпаў каля маіх ног. Я не ведаў, што зь ім рабіць. Падняў яго і шусьнуў ад хлопцаў, толькі мяне і бачылі. Значыць, ужо тады ў мяне былі задаткі злодзея... Толькі ці ўкраў я, а можа то хлопцы падаравалі мне той яблык, не ведаю.
А гэта -- бабруйшчына, хутар Даманова каля Беразіны, ніжэй па цячэньні ад Бабруйска. Малодшы брат, Міколка, на руках у маці.
Мы жывем у Адася (Адама) -- роднага брата маці. Адась працуе лесніком. У яго сын Ян і дачка Тоня...
Але жылі ў іх нядоўга, зноў некуды павялі дарогі -- Тажылавічы і Панкратавічы таго ж раёна...
Бацькі пабудавалі хату ў тым жа хутары Даманова, побач з Адамам Фіцнерам. А сама Даманоўская школа знаходзілася ў двух кіламетрах ад хутара. На фота, здаецца, выпускны сёмы клас. Не памятаю сёньня прозьвішчаў аднакласнікаў і настаўніка, на жаль.
На парце перада мною ландышы, і ззаду кветкі. Вясна, і радасць на тварах, а што было ў мяне на душы, не прызнаюся...
Раніцай ідзем за заняткі ў Мазырскі педінстытут. Мікола Дуда -- пасярэдзіне. Справа -- я, у белым кашнэ (было так модна), у доўгім, да пятаў, палітоне. Правучыўся толькі да сакавіка, а 8-га сакавіка, пайшоў служыць у войска. І закінуў мяне лёс у Нямеччыну. Больш двух гадоў служыў, даслужыўся да высокага званьня -- да яфрэйтара. Служба йшла нічога, шмат было і прыемных падзей, з цікавасьцю асвойваў нямецкую мову.
І далейшая служба, калі прымусілі ісці служыць лейтэнантам, начальнікам клуба без клуба, -- была, няйначай пеклам у параўнаньні з салдацтвам. Але то асобная гісторыя...
Мы -- жаўнеры Савецкай арміі. Сябры мае -- салдаты. Мінчанін Жора Сташкевіч (над газетай слухае ўважліва), я -- лявей за ім, з чорным блакнотам, вышэй мяне (злева, сядзіць Паддзячы, з Украіны.
Мы робім выгляд, што ўважліва слухаем палітінфармацыю, якую праводзіць Мікола Салавей, які стане маім сябрам і будзе жыць у Менску. Не так даўно яго не стала.
За нашымі сьпінамі, за сеткай, -- аўтапарк, там стаяць баявы грузавыя машыны.
Гэта быў недзе 1963 год... Недзе тады былі кубінскія падзеі, і ўсе нейкі час спалі ў адзенні, не распраналіся, наспяваў ваенны крызіс паміж СССР і НАТА...
І асвойваў я азы журналістыкі. Служыў са мною хлопец з Растова Віктар Рашын. А яго забралі ў войска з першага курса ўніверсітэта журналістыкі. Калі ён надрукаваў у газеце "Советская армия" нарыс пра вучэньні і кашавара Судзейкіна, гэта была сенсацыя. Камандзір часці Бухаўко адносіўся да яго з павагай.
Я пабачыў, як ён бярэ інтэрв'ю ў салдата, зразумеў, на якіх фактах будуецца матэрыял. І я напісаў свой, надрукаваў. Падпісваліся нават абодва пад артыкуламі, а потым узялі "развод". Сябар адпусьціў мяне ў вольнае плаваньне.
Ён у конкурсе, што аб'явіла газета, заняў першае месца, а я за нарыс "Іван Нахаба" заняў другое месца. У нас былі пасьведчанні карэспандэнтаў газеты. І мы вольна хадзілі па другіх воінскіх падраздзяленьнях, каб узяць інтэрв'ю ў іншых.
Помніцца, тады ішла агалцелая кампанія супраць Васіля Быкава, і нейкі капітан з газеты захацеў, каб я паставіў подпіс пад пасквілем на Быкава. Я адмовіўся. Добра, што ён не даў мой подпіс без маёй згоды -- рабілі тады такое. Не адмыўся б за вякі, і не даказаў бы, што я такога не рабіў... Дзякуй Богу, абышлося.
Дык вось, на тым пасьведчаньні карэспандэнта газеты, я панаклейваў пазьней свае фоты, пачынаючы ад уступленьня ў камсамол; а потым студэнт, інструктар райкама і гаркама партыі ў Мазыры...